Woda nie jest produktem handlowym takim jak każdy inny, ale raczej dziedziczonym dobrem, które musi być chronione, bronione i traktowane jako takie - tej treści zapis widnieje w Ramowej Dyrektywie Wodnej podpisanej przez państwa członkowskie Unii Europejskiej.
KIERUNEK - LEPSZA OCHRONA WÓD
Pierwsze regulacje prawne, dotyczące zasad żeglugi na rzekach mających charakter międzynarodowy, powstały w XVII wieku (kongres westfalski /1648/). Następne również dotyczyły wyłącznie tej problematyki (kongres wiedeński /1815/, konwencja barcelońska /1921/, konwencja belgradzka /1948/). Współczesne prawo międzynarodowe zajmuje się nie tylko żeglugą, lecz także sposobami wykorzystania wód, między innymi do celów przemysłowych, energetycznych, nawadniania oraz, już współcześnie – kompleksową ochroną przed zanieczyszczeniami.
Odnoszenie się do wody jako surowca przyczyniło się nie tylko do degradacji zasobów wodnych, ale również do zaniku niezwykle cennych przyrodniczo ekosystemów wodnych i lądowych związanych ze środowiskiem wodnym.
Stan czystości głównych rzek jest uzależniony od jakości wody w dopływach. Natomiast stan czystości dopływów zależy od jakości wody w niewielkich strumieniach i ciekach mających swe źródło w bardzo odległych miejscach od rzeki głównej. Tylko kompleksowe zbadanie i wytyczenie kierunków działania w obrębie dorzecza (obszar lądu, z którego cały spływ powierzchniowy jest odprowadzany przez system strumieni, rzek, do morza), da wymierne korzyści środowiskom wodnym jako całości.
Zasób wodny uważany jest obecnie, nie tylko jako część systemu wodno – gospodarczego, lecz również jako czynnik tworzący siedliska, których stan zależy od wypadkowej kierunków działań na terenie całej zlewni.
Wieloletnie wysiłki Wspólnoty Europejskiej zmierzające do lepszej ochrony wód poprzez ustalenie zintegrowanej europejskiej polityki wodnej opartej na przejrzystych, efektywnych i spójnych ramach legislacyjnych, znalazły swój wyraz w przyjętej w roku 2000 Ramowej Dyrektywie Wodnej. Dyrektywa nie jest aktem prawnym obowiązującym na terenie poszczególnych państw członkowskich, ale swoistym zobowiązaniem ich do wprowadzenia własnych regulacji prawnych, służących osiągnięciu wskazanego w dyrektywie, pożądanego stanu rzeczy w określonym ściśle terminie.
Poszczególne państwa członkowskie posiadają różne uwarunkowania fizjograficzno – środowiskowe. Trudno jest więc ustalić powszechnie obowiązujące przepisy (jednakowe) dla wszystkich państw członkowskich.
Głównymi celami zawartymi
w RDW są:
* Ochrona i poprawa warunków, a gdy jest to niemożliwe utrzymanie stanu obecnego ekosystemów wodnych, w tym także lądowych i podmokłych.
* Propagowanie zrównoważonego korzystania z wody opartego na długoterminowej ochronie dostępnych zasobów wodnych.
* Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu czystości środowiska wodnego. Powinny one prowadzić do ograniczenia zrzutów, emisji i strat priorytetowych substancji niebezpiecznych, a w dalszej perspektywie do zaprzestania lub stopniowego eliminowania tego typu działalności.
* Stopniowe ograniczenie zanieczyszczenia wód podziemnych i zapobieganie ich dalszej degradacji.
* Dążenie do zmniejszenia skutków powodzi i suszy.
Unijne zobowiązania państw członkowskich zostały przetransformowane do polskiego prawa. Powołano odpowiednie instytucje odpowiadające za całość problematyki na szczeblu krajowym. Organy samorządowe wszystkich szczebli zostały zobowiązane do podejmowania szeregu zadań celem osiągnięcia postawionych przez dyrektywę celów.
POWIAT W DWÓCH PROJEKTACH
Powiat szczycieński położony jest na obszarze dwóch dorzeczy: dorzecza Pregoły i dorzecza Wisły. Projekty gospodarowania wodami przygotowywane są według obszarów konkretnych dorzeczy. Oznacza to, że nasz powiat ujęty będzie w dwóch projektach przygotowanych przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa (www:rzgw.warszawa.pl) i Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Gdańsk (www:rzgw.gda.pl).
Obowiązujące przepisy prawa środowiskowego dają nam prawo (nie mamy obowiązku) dostępu do wszelkich informacji związanych ze środowiskiem. Odpowiednie organy i instytucje są zobowiązane do umożliwienia nam zapoznania się z przygotowywanymi dokumentami.
W świadomości społecznej ciągle jeszcze funkcjonuje stereotyp, że ochrona przyrody to sprawa przyrodników i władz. W czasach, kiedy każdy ma prawo do decydowania o tym, co dzieje się w jego najbliższym otoczeniu, okazało się, że ochrona przyrody dotyczy wielu osób. Korzystajmy z przysługujących nam praw, a od tych, którzy usiłują nam wmówić, że jest inaczej, żądajmy pokazania konkretnych przepisów rzekomo ograniczających nasze prawa.
Jak w świetle cyt. Dyrektywy wygląda sytuacja w Szczytnie?
Głównym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest osiągnięcie „dobrego stanu wód”- dotyczy to zarówno wód powierzchniowych jak i podziemnych, w terminie do roku 2015. „Dobry stan wód” oznacza w przypadku wód powierzchniowych - ich stan ekologiczny i chemiczny a wód podziemnych - ich stan ilościowy i chemiczny, jeżeli te stany określane są jako „dobre”. Żeby to zrozumieć, należy podać unijny system klasyfikacji ekologicznej.
Stan ekologiczny
określany jest jako:
Bardzo dobry – wody o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu,
Dobry – gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie,
Umiarkowany – obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu,
Słaby – wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych, gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód,
Zły – wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki.
Podobnie ustanowione są kryteria dla stanu chemicznego: im bardziej skład chemiczny wody zbliżony jest do naturalnego, tym lepszy jest jej stan chemiczny.
STAN WÓD
Używając powyższej klasyfikacji możemy stwierdzić, że stan wód podziemnych w Szczytnie jest „bardzo dobry”. Co z wodami powierzchniowymi? I tu możemy mieć dylemat. Opierając się jedynie na samych określeniach należy stwierdzić, że stan wód powierzchniowych Jez. Domowego Małego i Domowego Dużego jest co najmniej „umiarkowany”. Subiektywnie, mamy inne odczucie, wynikające z innego spojrzenia na rolę jezior w życiu naszego miasta.
Czy obecny stan czystości wód nas zadawala? Oczywiście - NIE! Musimy pamiętać, że ciągle powodujemy zanieczyszczania wód. Powinniśmy stworzyć taką sytuację, żeby całość zanieczyszczonych przez nas wód, przed ich wprowadzeniem do środowiska, oczyścić lub uniemożliwić im wniknięcie do środowiska.
ZADANIA DO WYKONANIA
Mamy jeszcze w Szczytnie bardzo wiele zadań do wykonania.
Wymienię tylko najważniejsze. Są nimi:
1. rekultywacja jezior,
2. modernizacja istniejącej sieci kanalizacji deszczowej,
3. objęcie wszystkich terenów zurbanizowanych siecią kanalizacji deszczowej wraz z budową w miejscach ujścia kanalizacji do odbiorników - urządzeń oczyszczających. Dotyczy to również deszczówki odprowadzanej do Kanału Domowego,
4. modernizacja istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej (przebudowa odcinków o niezadawalających spadkach),
5. objęcie kanalizacją sanitarną terenów zabudowanych, których mieszkańcy korzystają obecnie ze zbiorników bezodpływowych (potencjalne źródło zanieczyszczenia wód podziemnych),
6. budowa nowych odcinków kanalizacji sanitarnej, w szczególności na terenach przeznaczanych pod nową zabudowę.
AGLOMERACJA ŚCIEKOWA
Wojewoda Warmińsko-Mazurski, stosując się do zaleceń prawa wodnego, wyznaczył na terenie wokół Szczytna obszar, z terenu którego ścieki komunalne powinny być oczyszczone przez oczyszczalnię ścieków w Nowym Gizewie. Obszar taki nazywamy aglomeracją ściekową. Podobne obszary zostały wyznaczone wokół wszystkich oczyszczalni działających w Polsce. Powstał „Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, w którym opisano poszczególne aglomeracje oraz określono zadania i nakłady inwestycyjne niezbędne do osiągnięcia do roku 2015 wymaganych przez UE standardów jakościowych dotyczących ścieków wprowadzanych do środowiska.
Na terenie aglomeracji Szczytno koniecznym jest wybudowanie około 30 km nowej kanalizacji sanitarnej. W związku z tym przystąpiono do opracowania koncepcji rozwoju sieci. Z chwilą opracowania dokumentacji technicznej przygotowany zostanie wniosek o dofinansowanie inwestycji z funduszy UE.
Ryszard Jerosz